සිරිතුඩු ඇල්ල (වීඩියෝ)

කිරිමැටිය කන්දේ සිට නුගලියද්ද, බූටාවත්ත, දූල්මු‍රේ, කපුලියද්ද හරහා කිවුල්ළිද ප්‍රදේශයෙන් වික්ටෝරියා ජලාශයට එක්වන බූටාවත්ත ඔය දූල්මුරේ ගම මැදදී මවන මනස්කාන්ත දසුනකි මෙම සිරිතුඩු ඇල්ල. 

පෙර ලිපිය බලන්න >>

සගම රජමහ විහාරය

02 - විහාර ගෙය

         

සගම විහාර ගෙය නව විහාරයකින් සහ පැරණි විහාර‍යකින් යුක්තවේ.

පැරණි විහාරගෙය අයත්වනුයේ කුමන කාල වකවානුවකටදැයි නිශ්චිතව දැක්වීම අපහසුය. ගම්පොල යුගයේ අවසාන කාලයේ හෝ මහනුවර යුගයේ ආරම්භක අවධියේ ඉදිවන්නට ඇතැයි සිතීමට හැකිය. එයට හේතු ලෙස අපට හැගෙන පරිදි මෙහි දැව විනාශ වී ඇති ආකාරය චිත්‍රවල ස්වරූපය ආදිය හේතු සාධක ලෙස දැක්විය හැකි ය.   මහනුවර යුගයේ පුරා විද්‍යා ස්ථානයක් ලෙස සගම හදුන්වනවාට වඩා අතීතයක් එයට ඇත. නමුත් පැරණි විහාර ගෙය එහි ස්වරූපය තුළින්ම මහනුවර යුගයේ මුල් යුගයේ යැයි හැගේ.

පැරණි විහාර ගෙය.

විහාර ගෘහයේ සිවිලිම (වියන) මේවනවිට දැඩි ලෙස අබලන්ව පවතින අතර එබැවින් එහි වියන් චිත්‍රවලට පවා දැඩි ලෙස හානි වී පවතී.මෙහි ඇති චිත්‍ර කුමන කාලයකදී කවර චිත්‍ර පරම්පරාවක විසින් කළේදැයි නිවැරදි මුලාශ්‍රයක් සොයා ගැනීමට නැත. එනමුත් අපගේ පුද්ගලික හැගීම අනුව සගම චිත්‍ර පසු කාළීණ දෙගල්දොරුව වැනි දියුණු චිත්‍රකර්මවලට පදනම් වීදැයි සිතෙයි.

වියන් චිත්‍ර

පොළොන්නරු යුගයෙන් පසු ලාංකීය චිත්‍ර කලාව පිළිබදව නැවත නිශ්චිත තොරතුරු ලැබෙනුයේ මහනුවර  යුගයේ ආරම්භයත් සමගයි. මහනුවර චිත්‍ර කර්මාන්තයේ ‍කීර්ති ශ්‍රී රාජසිංහ යුගය තුළදී ඇතිවූ පුණර්ජීවණයේ  දෙගල්දොරුව සුවිශේෂි ස්ථානයකි. එම සිතුවම් උදෙසා යම් ආභාෂයක් දෙවරගම්පල සිල්වත්තැන වැනි සිත්තරුන්ට සගම චිත්‍ර තුළින් ලැබුණිදැයි විටක අපට සිතෙයි. 

සගම විහාරයේ චිත්‍ර

 

                                             

සගම චිත්‍ර ශිල්පියාගේ සිතුවම් අවම වර්ණ භාවිතයකින් (කහ, රතු, සුදු) සිදුකර ඇත. පසු කාලීන විහාර චිත්‍රයන් උදෙසා භාවිතා කරන අලුවන් කොළ, නිල් ආදී වර්ණ භාවිතා කර නැත. එමෙන්ම මෙම සිතුවම් මහනුවර යුගයේ වෙනත් විහාර කර්මාන්තයක ‍නොමැති තරම් ප්‍රාථමික ශිල්පීය ලක්ෂණ පෙන්වයි. එමෙන්ම සමකාලීන (දෙගල්දොරුව, හිදගල, සූරියගොඩ) වැනි තැන් සමග සසදනවවිට දුර්වර්ණ බව නැතිනම් ක්ෂය වී යන ආකාරයද සුවිශේෂ අවධානයකට ගත යුතුවෙයි. එමෙන්ම මෙම චිත්‍ර තුළ නිරූපිත වෙස්සන්තර ජාතකය වැනි කතා අවස්ථාවන් දෙගල්දොරුව ඈ තැන්හී එක ලෙස භාවිතා කිරීමද යම් ආභාශයක් වී දැයි විමසීමට හේතු වේ. 

උක්ත සගම චිත්‍ර තුළ ඇති “ඇලි ඇතා දන් දුන් වගයි”, “ඇලි ඇතා දන් ඉල්ළු වගයි” චිත්‍ර සහ මිනිස් ඉරියව් දෙගල්දොරුව චිත්‍ර හා සැසැදීමද සිදු කළ යුතුය. එහිදී අප ඉදිරිපත් කරන කරුණ පැහැදිලිවනු ඇත.

දෙගල්දොරුව විහාරයේ උක්ත අවස්ථාව පහත පරිදිය

දෙගල්දොරුව රජමහා විහාරස්ථානය මහනුවර ලේවැල්ල ආසන්නයේ පිහිටා ඇත. කුණ්ඩසාලය ප්‍රාදේශිය ලේකම් කොට්ඨාශයට අයත්ය.

සගම රජමහ විහාරය 

01 - සගම බෝධිය

මහනුවර යුගයේ ප්‍රචලිත අධ්‍යාපන ග්‍රන්ථයක් වූ  විහාර අස්න හෙවත් නම් පොතෙහි ප්‍රථමයෙන් ඇති පූජනීය ස්ථානය “සගම”  යන්නයි. මෙම පුරාණ රජමහ විහාරස්ථානය අප මුලින් දක්වන ලද අතීත රුහුණු රටෙහි පිහිටි පුරාණතම විහාරස්ථානවලින් එකකැයි අපගේ හැගීමයි. හුදෙක් එහි පිහිටා ඇති බෝධි වෘක්ෂය දේවානම් පියතිස්ස යුගයෙහි රෝපණය කරන ලද අෂ්ඨඵළ බෝධි වෘක්ෂයක් බවට ඇති පිළිගැනීම මෙම විහාරස්ථානයේ ඓතිහාසික බවට ඇති   ප්‍රධාන සාක්ෂියකි. චන්දන ග්‍රාම හෙවත් සදුන්ගම මෙම අෂ්ඨඵළ බෝධි රෝපණයක් කළ බව බෝධි වංශයට අනුව සදහන්වන අතර මෙම සදුන්ගම වත්මන් සගම බව පොදු පිළිගැනීම වේ.

සගම බෝධිය වත්මන් ස්වරූපය

මෙම බෝධින් වහන්සේ වටා ඇති බෝධි ප්‍රාකාරය වත්මන් 2010 වර්ෂයේ මැද භාගයේ පුරා විද්‍යා ප්‍රතිස්ථාපනයකට ලක් කරන ලදී. එම බෝධි ප්‍රාකාරය බෝධීන් වහන්සේ වටා එක්දහස් නවසිය විසි ගණන්වලදී ඉදිකරන ලද්දක් බව එහි එක් ගලක සදහන් වේ. මෙම තහවුරු කිරීමේදී එකී බෝධි බැම්මෙහි තහවුරුකළ යුතු තැන් ගලවා  නැවත සකස් කිරීමේ කටයුතු සිදුකළ අතර බැම්ම ඇතුළත පුරවා තිබූ පස් අතර  තිබී පැරණි ගඩොල් කොටස් හමුවිය. මේ මුලින් සදහන් කළ කාලයේ (1920 ගණන්වල) නව ‍බෝධි ප්‍රාකාරය ඉදිකරනවිට පැවති පැරණි බැම්මේ ගඩොල් බව හදුනා ගැනීම අපහසු නොවේ. එම ගඩොල් පුරාණ අනුරාධපුර යුගයේ  ගඩොල්වලට බොහෝ සමානකම් සහිතව පැවති බව තහවුරු කිරීම් සිදුකළ පුරා විද්‍යා නිළධාරින්ගේ ද නිගමනය විය.

තහවුරු කිරීම් සිදුවෙමින්

 නමුත් අප දන්නා තරමින් ප්‍රමාණවත් අධ්‍යනයක් ඒ සම්බන්ධයෙන් සිදු නොවිණ.  අප විසින් නැවත බෝධි ප්‍රාකාරය තුළට දැමීමට පෙර එම ගඩොල්වල ඡායාරූප ලබා ගත් අතර ඒවා පහත දැක්වේ.

උක්ත ගඩොල්  සැබවින්ම අනුරාධපුර යුගයේ නම් මෙම බෝධින් වහන්සේ  රෝපණය කළ කාල වකවානුව පිළිබද ඇති ‍ඓතිහාසික තොරතුරු තහවුරු කිරීමට එය තවත් සාක්ෂියක් වනු ඇත. මේ පිළිබදව විද්වත් අධ්‍යනයකට වගකීම් සහිත ආයතනයක් යොමුවීම අත්‍යාවශ්‍ය බව අපගේ හැගීම වේ.

(මහනුවර සිට අම්පිටිය තලාතුඔය පසුකර බූටාවත්ත ද්විතික කණිෂ්ඨ විද්‍යාලය අසලින් බව්ලාන මාර්ගයේ ගියවිට ගොඩමුන්න ගම ආසන්නයේදී සගම රජමහා විහාරයට යන මාවත හමුවේ.)

සිරි තුඩු ඇල්ල (දූල්මුරේ)

    

කිරිමැටිය කන්දේ සිට නුගලියද්ද, බූටාවත්ත, දූල්මු‍රේ, කපුලියද්ද හරහා කිවුල්ළිද ප්‍රදේශයෙන් වික්ටෝරියා ජලාශයට එක්වන බූටාවත්ත ඔය දූල්මුරේ ගම මැදදී මවන මනස්කාන්ත දසුනකි මෙම සිරිතුඩු ඇල්ල. මෙහි උස අඩි 60-80 අතර පවතී.

නැරඹීම සදහා තලාතුඔය-මාරස්සන මාර්ගයෙන් බූටාවත්ත විද්‍යාලය පසුකර හමුවන දූල්මුරේ ගම මැදින් දකුණට හැරී සිරිතුඩුව ශ්‍රී සුදර්ශනාරාම විහාරස්ථානය දක්වා යා යුතුය. එම විහාරස්ථානය අසල මෙම ඇල්ල පිහිටා තිබේ. හොදින් වර්ෂා ජලයෙන් බූටාවත්ත ඔය පිරී ඇති කාලයේ දී පමණක් මෙම දසුන දැකගත හැකිය. මහනුවර සිට දුර සැතපුම් අටකි.

කන්දේවෙල අම්බලම

හෙල්මළු වගාව යන්න  උඩ රට වී ගොවිතැන හැදින්වීම උදෙසා උගතුන් නිර්මාණය කළ පාරිභාෂික වචනයයි. මෙම අම්බලම පිහිටි ඉසව්වේ ගමෙහි නම දෙස විමසිල්ලෙන් බලන්න. කන්ද සහ වෙල සිංහල භාෂාවේ නිෂ්පන්න වචන තුළින් මතු වූ මෙම ග්‍රාම නාමය කෙතරම් මට සිළිටිදැයි විනිශ්චය කරන්න. වචනයේ අර්ථයෙන්ම කදු යායක පිහිටි වෙල්යාය නිසා මෙම ගමට පැරැන්නන් වැහැරූ ග්‍රාම නාමය අර්ථවත් එකක් බව මෙම පෙදෙස දකින කවරකු වුව සාක්ෂි දරනු ඇත.

කන්දේවෙල අම්බලමේ කැටයම්

කන්දේවෙල ගමෙහි පිහිටි මෙම පැරණි ලී අම්බලම බොහෝ නෙත්වලින් වසන්ව පවතින ස්ථානයකි. එය නැරඹීම සදහා මාරස්සන පාරේ අප්පල්ලාගොඩ ගල් අම්බලම අසලින් කන්දේවෙල පාරේ කිලෝ මීටර 1.5 ක පමණ දුරක් ගොස් කන්දේවෙල විදුහල අසල ඇති පැරණි විහාරස්ථානය අසලට යා යුතුය.එම ස්ථානයේ වම් පසින් ඇති කඩය අසළින් පහතට බැස කුඹුරු යාය ඉහළින් කෘෂි ඇළ මතින් තවත් මීටර් 500 ක් පමණ දුරක් යා යුතු වෙයි. මෙම අම්බලම ඉතාමත් ජරාවාසව පැවති අතර 2005 ආසන්න කාලයේ පුරා විද්‍යා තහවුරු කිරීමට ලක්ව ඇත. පැරණි උළු ඉවත් කර අළුත් උළු යෙදීම සහ දිරා ගිය දැව  වෙනුවට නව දැව යෙදීමද සිදුකර ඇත.

මහවැලි ගං දෑල

අම්පිටිය සෙමනේරිය කදු මුදුනේදී දර්ශනය වෙයි. මහනුවර වැව රවුමෙන් ගොස්  රතුබෝක්කුවෙන් හැරී අම්පිටිය මීකණුව පාරෙන් ගොස් සෙමනේරිය දේවස්ථානයේ කදු මුදුණට ගියවිට දර්ශනය වෙයි. මහවැලි නදියේ වම්පස කුන්ඩසාලය ප්‍රාදේශිය ලේකම් කොට්ඨාශයත් දකුණුපස මෑත ගගවටකෝරළය සහ ඈත පාතහේවාහැට ප්‍රාදේශිය ලේකම් කොට්ඨාශයටත් අයත්ය.

ගොඩමුන්න වෙල්යාය

ගොඩමුන්න වෙල්යාය

ගොඩමුන්න වෙල්යාය - මහනුවර සිට අම්පිටිය තලාතුඔය පසුකර බූටාවත්ත ද්විතික කණිෂ්ඨ විද්‍යාලය අසලින් බව්ලාන මාර්ගයේ ගියවිට ගොඩමුන්න ගම හමුවේ. මහනුවර සිට දුර සැතපුම් 9කි. ගොඩමුන්න බණගෙය පාරේ ගියවිට මෙම ස්ථානය දර්ශනය වෙයි.

ගොඩමුන්න ඇල්ල

ගොඩමුන්න ‍ඔය කිරිමැටිය කඳු ඔස්සේ පැමිණ ගොඩමුන්න ගම හරහා ගොස් කිවුල් ළිඳ ප්‍රදේශයෙන් මහවැලි ගඟට (වික්ටෝරියා ජලාශයට) එක්වේ. ගොඩමුන්න අම්බලම පසුකර මීටර් 500 ක් දුරින් පිහිටා ඇත. වර්ෂය පුරා සාමාන්‍ය දිය පහරක් ලෙස පවතී ජුලි සිට නොවැම්බර් දක්වා වැඩි ජල ප්‍රමාණයකින් යුතුව ගලා යයි. අඩි 200ක පමණ උසකින් යුතුය. මහල් 3කි. අංශක 30ක පමණ බෑවුම් ස්වරූපයක් පෙන්වයි. මෙම ස්ථානයේම පැරණි ගල්අම්බලම ද ඇත.

ඇල්ලඔය ඇල්ල

මෙය ඇතුල්ගම, පනන්වල දෙසින්විත් හිප්පොල,නැහිනිවෙල ආසන්නයේදී තලාතුඔයට එක්වන ඇල්ලඔය නම් දිය පහරින් මැවෙන මනස්කාන්ත දසුනකි. නැරඹීම සදහා තලාතුඔය කණිෂ්ඨ විදුහල අසලින් ඇති හිප්පොල පාරෙන් කිලෝමීටර 1.5 ක් පමණ දුරට යා යුතුය. හොදින් වර්ෂාව ඇති පෙබරවාර, මාර්තු, ජූලි, නොවැම්බර්, දෙසැම්බර් කාලවල දැක ගත හැකිය.  මහල් 5-6 ප්‍රමාණයකින් යුතුය. අඩි 200 කට වැඩි උසකින් යුතුය. මෙම රූපයේ ඇති ස්වරූපය අවිනිශ්චිත ය. ඉහළ ප්‍රදේශයේ ඇතුල්ගම, හිප්පොල, කුඹුරු යාය සදහා වගා ජලයට යොදා ගන්නේ ද  මෙහි ජලයයි.

ගොඩමුන්න අම්බලම

අම්බලම් පිළිබදව වැඩිදුර කරුණු අධ්‍යයනය කරනවිට අම්බලම්  වර්ගීකරනයක්ද පවතින බව හදුනාගත හැකිය. එනම්,

            1. මැටි අම්බලම්

            2. සිටු අම්බලම්

යනුවෙන්ය.මැටි අම්බලම් බොහෝවිට භාවිතා කළේ සාමාන්‍ය ජනයා විසින් ය. සිටු අම්බලම් ප‍්‍රභූන්ගේ භාවිතය උදෙසා විය. ගුනසේන විතාන විසින් රචිත අම්බලම් සාහිත්‍ය නම් කෘතියේදී මේ ගැන අදහස් දක්වන ඔහු සදහන් කර ඇත්තේ,

            ‘උඩරට දෝළාවෙන් ගමන් ගිය රදළ ජනයා තමන් ඔසවාගෙන යනු ලබන සේවකයින් වෙහෙස නිවා ගන්නා තෙක් රැදී සිටීමට මේ සිටු අම්බලම් යොදා ගන්නට ඇත’ ලෙසයි.

            අප විසින් දක්වන අම්බලම්වල භාවිතා කර ඇති ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පීය ලක්‍ෂණ දෙස බලන විට බොහෝ ඒවා සිටු අම්බලම් ලෙස හදුනාගත හැකිය. විශාරද මතයන් අනුව එකම අම්බලම තුළ පවතින වේදිකාවන් නිසා සමාජයේ විවිධ පන්තීන්ට, කුලයන්ට එය පරිහරනය කිරීමට හැකිවන අයුරින් නිර්මානය කර ඇත.

මහනුවර තලාතුඔය මාර්ගයේ මාරස්සන පාරෙන් ගියවිට බව්ලාන ගම දෙසට හැරෙන හන්දිය හමුවේ. එම මාවතේ සැතපුමක් පමණ ගියවිට මෙම ගොඩමුන්න අම්බලම හමුවේ.

                                                       ගොඩමුන්න අම්බලම

ගොඩමුන්න අම්බලම ඇතුළු අප අධ්‍යයනයට හසු කරන සියළුම අම්බලම්හි කාලය හදුනා ගැනීමේදී මෙම ගොඩමුන්න අම්බලම වටා ඇති ජන කතාවක් වැදගත් වේ. එනම් දන්ත ධාතූන් වහන්සේ හගුරන්කෙතට රැගෙන යන අවස්ථාවේ මෙම අම්බලමේ මොහොතක් තබා වැඩමවන ලදැයි කියන පුවතයි. එක්දහස් අටසිය ගණන් වල ඉංග‍්‍රීසින් සමග සටන් පැවති සමයේ මහනුවර වැඩ විසූ දන්ත ධාතූන් වහන්සේ හඟුරන්කෙත ආරක්ෂක ස්ථානයක් වෙත වැඩම කරන  අවස්ථාවේ දී දහවල් දානය වේලාව පැමිණියෙන් එම දහවල් දානය මෙම අම්බලමේ තබා දන්ත ධාතූන් වහන්සේට පිළිගැන් වූ බවම ජන ප්‍රවාදයෙහි වෙයි. එසේ දන්ත ධාතූන් වහන්සේ  දෙවරක්ම මෙම මාර්ගය ඔස්සේ ගෙන ගොස් ඇති බව  කියයි. එනම් ඉංග‍්‍රීසි හමුදාව උඩරට ආක‍්‍රමණය කළ අවස්ථාවේ කිතුල්පේ විහාරයටසේම 1818 දී කැප්පෙටිපොල නිළමේ දළදා වහන්සේ ආරක්ෂාව සදහා හඟුරන්කෙතටත්  වැඩම කරවූ අවස්ථාවන්ය. එසේම මේ ගමන් මෙම ගම මැදින් ගියේ යැයි අනුමාන කළ  හැකිය. මේ අනුව ගොඩමුන්නේ අම්බලමේ ඇති පෞරාණිකත්වය හදුනාගත හැකිය. ඉංග්‍රීසින් මෙම ප්‍රදේශයේ කඳවුරු බැද මෙම අම්බලම මස් මඩුවක් සේ භාවිත කර ඇති බවක් ද සදහන් වෙයි. අම්බලමේ කැටයම් විනාශවීමට එක් හේතුවකු වී ඇත්තේ ඒවායේ තැවරී තිබූ ලේ ඉවත් කිරීමේ දී සිදුවූ හානීය බවද ජනප්‍රවාදයේ වෙයි.

01

02

03

                    ගොඩමුන්න අම්බලමෙහි කැටයම්

ගොඩමුන්න අම්බලම පිළිබඳව තවත් සදහනක් පහත දැක්වේ.

‘ 17 වන සිය වසේ  ලන්දේසින්ගේ ප‍්‍රහාරය නිසා ගින්නෙන් දැවී ගිය හඟුරන්කෙත මාළිගාවෙහි දැවමය කණු මේ අම්බලම නිර්මාණයේදී ප‍්‍රයෝජනයට ගන්නා ලදැයි කියනු ලැබේ. ’ 

(කන්ද උඩරට මහනුවර - අනුරාධ සෙනවිරත්න - 158 පිටුව)

වාස්තු විද්‍යාත්මකව බලනවිට අනෙත් ලී අම්බලම් ද මෙයට සමාන බැවින් එම අම්බලම් ද එකම කාලයක ඉදිවන්නට ඇත.

ඉන් පසු වර්ෂ 1967 සිට වර්ෂ 1968 අතර කාලයේ දී මේ අම්බලම පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුවෙන් තහවුරු කර ඇති අතර එහි දිරා ගිය දැව කොටස් ඉවත් කොට අලුත් දැව යොදා ඇත.

පාතහේවාහැට දිය ඇළි

පාතහේවාහැට ප්‍රධාන ජල ධාරාව වන්නේ තලාතුඔය යි. මැදගම, ගොඩමුන්න, බූවාවත්ත ප්‍රදේශ ඔස්සේ ගලායන ජල ධාරාවන් පවතින අතර මේවායේ දිය ප්‍රමාණය තීරණයවනුයේ වාර්ෂික  වර්ෂා රටාව අනුව ය. මෙම දිය ධාරා ගලායන භූමියේ විෂමතාවන් අනුව විවිධ භූ රූප ලක්ෂණ නිර්මාණය කරන අතර එසේ නිර්මාණය වන මනස්කාන්ත දිය ඇළි සුවිශේෂ ලක්ෂණවලින් යුතුවේ. නමුත් මෙම දිය ඇළි වර්ෂය පුරා එකකාර ලෙස ජලයෙන් පෝෂිතව හදුනා ගත නොහැකිය. එබැවින් දිය ඇළි සදහා පදනම්වන්නා වූ මිණුම් දඩුවලට මේවා දිය ඇළියැයි අනුගත වේදැයි අප නොදනිමු. නමුදු යම් කාල රටාවකට අනුව මිහි මත පාදුර්භූතව හිනහෙන සුරඟනක ‍සේ මෙම  දිය ඇළි ජලයෙන් සන්තෘප්තවන කාලයට මවනා සුන්දරත්වය ඕනෑම සෞන්දර්යකාමියකුගේ, රසවතකුගේ නෙත් වසග කිරීමට සමත්ය. එබැවින් මේ සදහා වෙනත් මිණුම් දඩු අනවශ්‍යයැයි අපට සිතේ.

( වැදගත් - මෙම ඡායාරූප මෙම දිය ඇළි පිළිබඳව අවධානයෙන් යුතුව සිට ජලය උපරිමයෙන් පවතින විට ලබාගත් ඒවාය. එබැවින් ඔබ මෙහි යන අවස්ථාවක්වේනම් මෙම දිය ඇළි ඡායාරූපවල ස්වරූපයටම බලාපොරොත්තු නොවන්න.)

01. ඇල්ලඔය ඇල්ල 
02. ගොඩමුන්න ඇල්ල
03. සිරි තුඩු ඇල්ල (දූල්මුරේ)

පාතහේවාහැට අම්බලම්

යුරෝපයේ මධ්‍ය කාලීන යුගයේදී ශ්‍රී ලාංකීය කලාවේ හැඩහුරුව ලෝකය හමුවේ තැබීම සිදුකරන ලද්දේ ආනන්ද කුමාරස්වාමි විසින්ය. ඒ අප සිංහ‍ලයෙන් ‘මධ්‍ය කාලීන සිංහල කලා’ ලෙස හදුන්වන ග්‍රන්ථය රචනා කරමින්ය. මෙම ග්‍රන්ථය මධ්‍ය කාලීණ සිංහල කලා නමින් එච්.ඇම්. සෝමරත්න විසින් පරිවර්තනය කරන ලදුව ජාතික කෞතුකාගාර දෙපාර්තමේන්තුව මගින් සිංහල භාෂාවෙන් ප්‍රකාශනය කර ඇත. මෙම ග්‍රන්ථයේදී බෙල්ගේ කැගලු වාර්තාවෙහි හම්බන්තොට සිට මහනුවර දක්වා ඇති මාර්ග විස්තරයට අදාළ 59, 60 පිටු උපුටා දක්වයි. ඒ පහත පරිදිය.

“හම්බන්තොට සිට මහනුවර කරා වැටී ඇති ප්‍රධාන පාරක් වැල්ලවාය මැදින් ගොස් ඌවේ පතන් පසුකොට  ඇත්තලපිටිය, දඹවින්න(වැලිමඩ), පරණගම  (මැක්ඩොනල්ඩ් කොටුව) යන ගම් හරහා මතුරටට වැටී එතැන් සිට හගුරන්කෙත ,මීරුප්පේ, තලාතුඔය හා අම්පිටිය ඔස්සේ මහනුවරට සේන්දුවෙයි. ”

ආනන්ද කුමාරස්වාමි මෙම උපුටනය සටහන් තබන්නේ සිය කෘතියේ අම්බලම් පිළිබද විස්තරය අරබයාය. අප පාතහේවාහැට රාවණ කොඩිය පිළිබදව සදහන් කිරීමෙහිදී කියන ලද රාවණ රුව නෙත් යොමා සිටින්නේ මෙම බෙල් කියූ මාර්ග විස්තරයේ සදහන් දෙසටය. එහි සදහන් හගුරන්කෙත සිට අම්පිටිය අතර මාර්ග කොටස නූතන පාතහේවාහැටට අයත්වෙයි. අපගේ මෙවර සටහන පාතහේවාහැට පිහිටා ඇති අම්බලම් පිළිබද තොරතුරු සොයා යාම උදෙසා වෙයි.

ආනන්ද කුමාරස්වාමි

අම්බලම මාර්ග අසළ ඉදිකරන ලද කුඩා ගෘහයන් විශේෂයක් ලෙස හැදින්වීමට පුළුවන. වැලිවිටියේ ශ‍්‍රී සෝරත හිමියන් සිංහල ශබ්ද කෝෂයේදී අම්බලම හදුන්වන්නේ “මගියන්ට විශ‍්‍රාම ගැනීම සදහා මාර්ගාසන්නයෙහි කළ ගෙවල් ලෙසයි”  මිනිසා ස්වභාවයෙන්ම සංචාරය ප‍්‍රිය කරන සත්වයෙකි. මෙම සංචාරයන් විවිධ වූ අවශ්‍යතා උදෙසා මිනිසුන් සිදුකරයි. අතීතයේ ද එසේමය. මධ්‍ය කාලීණ සිංහල කලා හි ඒබව මෙසේ දක්වා ඇත.

“ මගීහු පහත සදහන් වර්ගයන්ට අයත් වූහ: එනම් තම රජකාරිය ඉටුකිරීමට හෝ තමා භුක්තිවිදි ඉඩමෙන් ලැබෙන අය පඩුරු ඔප්පු කිරීමට මහනුවරට යන්නෝ; රට මැද යන නිළධාරිහු , මොවුහු විශාල පිරිවරක් කැටුව ගිය හෙයින් ඇතැම් විට මහ බරක් වූහ; රජුගේ පණිවිඩකාරයෝ; වෙළෙන්දන් ටික දෙනෙක්; වන්දනාකාරයෝ, විශේෂයෙන්  ශ්‍රීපාදයට හා අන් සිඬසථානවලට යන්නෝ. පිරිමි මෙන්ම ගැණු ද පයින්ම දුර ගමන් යාම බරපතල කාරියක් ලෙස නො තැකූහ. උසස් කුල ස්ත්‍රීහු ද ඇතැම් විට පිරිමි ද පල්ලැක්කිවලින් ගෙන යන ලදහ.”

මේ කොයි කාහටත් අතීතයෙහි නවාතැන වූයේ අම්බලමයි. එය එසේ වූවා පමණක් නොව ගමෙහි සියළුම පොදු කටයුතු උදෙසා මධ්‍යස්ථානය වූයේ ය. සිංහල ජන කවියක ඇති පරිදි ‘වෙළ ළග අම්බලම කාටත් පරවේනී’ ලෙසම එය සියල්ලන්ටම පොදු තැනක් විය.

අතීතයේ අම්බලම් ඉදිකරන ලද්දේ ප්‍රධාන මාර්ගය අසලින්මය .නූතන නව මාර්ග පද්ධතිය සමග යනවිට බොහෝ අම්බලම් පවතින්නේ මාර්ගයට දුරස්වය.  ලංකාවේ අතීත මාර්ග පද්ධතිය පිළිබදව අධ්‍යයනය කරන කවරකුටවුවත් අම්බලම් තූළින් ලබා ගතහැකි සහය අති මහත්ය. මේවායේ ඉදි කිරීම එකල රාජ්‍ය අනුග්‍රහය යටතේ සේම පින් කැමති අයගේ දායකත්වයෙන් සිදුවන්නට ඇත. ජනප්‍රවාදය ඔස්සේ සොයා බැලීමකදී හැරුණුකොට මේවායේ ඉදිකිරීම කවුරු විසින් සිදුකලේදැයි සදහන් නොවේ. කෙසේ නමුත් ජාතියක අතීතයත්, නිර්මාණශීලීභාවයත්, අමුත්තන් උදෙසා පැවති ගරුත්වයත්,  සමාජයේ සංවිධානාත්මක බවත් මනාව පිළිඹිබු කරන කැඩපතක් ලෙස අම්බලම දැක්වීමට පුළුවන.

පාතහේවාහැට  අම්බලම් පිළිබදව කරුණු දක්වන අපි එය සංඛ්‍යාත්මකව දැක්වීම දැන්ම සිදු නොකරමු. මන්ද අපගේ අතීත අධ්‍යයනයන් තුළදී  මෙම ස්මාරක පිළිබඳව ලබාගත් තොරතුරු පැවතුනද මෑත කරන ලද සොයා බැලීමේදී සමහර ස්මාරක මිහිමතින් කෲර ලෙස ඉවත් කර තිබීම නිසාවෙනි.


01. ගොඩමුන්න අම්බලම

02. කන්දේවෙල අම්බලම

03. හේවාවිස්ස අම්බලම

පාතහේවාහැට රාවණ කොඩිය

කිසියම් ජාතියක ප්‍රෞඩත්වය පෙන්වන්නා වූ කරුණු අතර අනාදිමත් කාලයක පටන් ඔවුන් භාවිතා කළා වූ සංකේත ප්‍රමුඛත්වයේ ලා ගැනේ. මේවා ජනරූප ලෙස සමාජ මානව  විද්‍යාත්මක අධ්‍යයනයන්හි දී හදුන්වයි. අතීත ලංකාව රුහුණු, පිහිටි, මායා ලෙස ත්‍රී සිංහලයට බෙදා තිබුණූ බව අපි දනිමු. මේ බෙදීම වත්මන් කටුගස්තොට නගරයේ දී මහවැලි ගඟට පිඟාඔය එක්වන ස්ථානය පදනම් කර ගනිමින් නිර්ණය කර තිබිණ. අතීත හේවාහැට ඒ අනුව අයත් වූයේ රුහුණු රටටය. රුහුණු රටේ පළමු කදු වළල්ල හන්තාන වැටියයි. වත්මන් පාතහේවාහැට එක් මායිමක් මෙම හන්තාන වැටිය මස්තකයෙන් වැටී තිබේ. මෙම හන්තාන වැටිය ගැමියන් හදුන්වන්නේ ඌරාගල කන්ද ලෙසයි.

ලාංකීය ශාන්ති කර්මයන්හී ප්‍රබල අවස්ථාවකි කොහොඹා කංකාරිය. මෙය පවත්වන්නේ කොහොඹා දෙවියන් උදෙසා ය. පඩුවස්දෙව් රජුට ඇති වූ දිවිදෝෂය දුරුකරනු වස් මෙම ශාන්තිකර්මය මුළින්ම සිදුකළ බව ප්‍රචලිතය. මෙය දුරුකිරීම උදෙසා මලෙන් උපන් මලය රජු ගෙන්වා යාග කිරීමට උපදෙස් දී ඇත්තේ ශක්‍ර දේව රාජයා විසින් බවත් මේ කරුණු අතර වේ. මලය රජු ගෙන්වා ගනුවස් ඌරු වෙස් ගත් රාහු අසුරේන්ද්‍රයා මලය රජුගේ උයන පාළු කළේය.  ඌරා හඹා පිරිවර සමග පැමිණි මලය රජු හන්තාන  අසලට ආ කල්හී  ඌරා ගල් ගැසින. මලය රජු සිය කඩුවෙන් එයට කෙටූ පසු සක් දෙවි පාදූර්භූතව  තමන්ගේ උපායෙහි හේතු කාරණා හෙළිකර, මලය රජුගේ පිහිටෙන් පඩුවස්දෙව් රජුගේ දිවි‍දෝසය සුවකරනුවස් කොහොඹා කංකාරිය මෙහි සිදු කළ බව ජන ප්‍රවාදයේ සේම මෑත ලිඛිත මූලාශ්‍රවලද සදහන්ය.

ඒ අනුව ගැමියන් හදුන්වන ඌරාගල කන්ද යනු එදා   ගල් ගැසුණු ඌරාගේ ශරීරය යැයි මේ පෙදෙසෙහි වර්තමානිකයින්ද මුමුණන පුවතකි. එහි හැඩය ඌරකුගේ රූප ස්වභාවයෙන් පවතී.

ඉර හද යනු දීර්‍ඝ කාලීණ පැවැත්ම පිළිබදව සංකේතයන් ය. ඉර, හද, තරු යට, යට කී රුහුණු රටේ පළමු කදු වළල්ලවන  හන්තාන නෙහොත් ඌරාගල කන්ද මස්තකයෙහි වැඩ සිටිමින් හේවාහැට සිසාරා රෝහණ රාජ්‍යයය දෙසට දෙනෙත් යොමා සිටිනා මෙම රාවණ රුව සහිත ධජය අතීතයේ හේවාහැට කොඩිය ලෙස භාවිත වී යැයි වත්මනෙහි පිළිගනී. උඩරට ඉංග්‍රීසින්ට යටත්වීමෙන් පසුව එම වකවනුවෙහි ඌවේ දිසාපතිවරයාට විල්වල විහාරයේ විහාරාධිපති විසින් ලබාදෙන ලද මෙම පැරණි රාවණා ධජය දීර්ග කාලයක් අප්‍රකටව පැවතියේය. මේ පිළිබද සොයා බලන මෙන් සද්ජනයින් කිහිපපළක් විසින්ම හපුතලේ සත්කදුරු විහාරාධිපති පූජ්‍ය නිකහැටියේ සඳදෝ නායක ස්වාමීන් වහන්සේගෙන් කළ  ඉල්ලීම අනුව එතුමන්ගේ සොයා බැලීමෙන් පසුව මහනුවර කෞතුකාගාරයෙහි තිබුණු එම කොඩියෙහි ඡායාරූපය අනුව සකස් කළ මෙම කොඩිය “පාතහේවාහැට රාවණ කොඩිය” ලෙස අද නැවත සමාජගත කර ඇත. 
පාතහේවාහැට උඩුවෙල නිම්නයේ සිට නැතිනම් හන්තානේ නැගෙනහිර බෑවුමේ සිට බලන අයකුට ඌරකුගේ ශරිර ශෝභාවෙන් යුතු මෙම කන්ද අදද පැහැදිළිව දර්ශනය වෙයි. ඒ මස්තකයෙහි දෘෂ්‍යමාන රාවණ රුව නොමැති නමුත් පැරණි රෝහණ රාජ්‍යය දෙසට සිය සුවිසල් පෞරුෂයේ අණසක පතුරන සෙයක් ඉන් ජනිත වෙයි. එබැවින් මෙවන් වූ ජීවමාන වස්තූන් යොදා කළ මෙම නිර්මාණය සුවිසල් වූ කතාවක සාරාංශයක්  දක්වතැයි අපට හැගෙයි. නැතිනම් එහි දෘශ්‍යමාන දෙයට වඩා සැගවුණු බොහෝ තොරතුරු විය හැකිය.

වගතුගට පෙර වටපිට ගැන

................මහනුවර පශ්චිම දික් භාගයෙහි හේවාහැට ප්‍රදේශයේ පිහිටි දිගිලිය නුවරට හැරෙමි. වර්ෂ 1664 රේ දී ඇති වූ මහ කැරැල්ලෙහි ප්‍රතිඵළයක් වශයෙන් නිල්ළඹේ නුවර අත්හැර යන්නට සිදුවූ  සිංහලේ මහ රජුගේ අභය භූමිය බවට පත්වූයේ මේ පුරයයි. ජනරජු මෙහි ස්වකීය වාස මන්දිරය පිහිටුවා ගත්තේ වී නමුදු , මුළු දිවයිනෙහිම මෙතරම් නිසරු භූමි භාගයක් නැති තරම්ය..............

එදා හෙළදිව - රොබර්ට් නොක්ස්

(අනුවාදය ඩේවිඩ් කරුණාරත්න)

............................................................................................

හේවාහැට මහනුවර රාජධානි සමයේදී ඉතා ප්‍රසිද්ධ වූ ප්‍රදේශයකි. එය මහනුවරින් ගිනිකොණ දෙස පිහිටා ඇත. සිංහල රජුන් දවස ප්‍රධාන ආර්ථික සංවර්ධනය ධාන්‍ය නිපදවීම විය. වී, කුරක්කන් , අමු, මෙනේරි , ඉරිගු ආදී ධාන්‍ය වර්ග බෙහෙවින් උපදවනු ලැබූ ප්‍රදේශයකි, හේවාහැට. ඒ නිසා එය එකල ඉතා වැදගත් පොහොසත් ප්‍රදේශයක් විය. උඩහේවාහැට  පහතහේවාහැට යන නමින් මේ ප්‍රදේශය කොටස් දෙකකට බෙදේ. එගොඩතිහ, මෙගොඩතිහ යන නම්ද මේ දෙකොටසට පෙරදී ව්‍යවහාර විය.

මග දිගට ජනකතා - ඩී.පී.වික්‍රමසිංහ.

............................................................................................

රොබර්ට් නොක්ස් සහ ඩී.පී.වික්‍රමසිංහයන් නූතන පාතහේවාහැට අතීත වටපිටාව දුටු හැටි උක්ත උදෘත තුළින් රූපිතය. නොක්ස් උඩරට එළිමහන් සිරකරුවකුව තමා රැදුනු වටපිටාව විචාලීය. ඩී.පී.වික්‍රමසිංහයන්  පාසැල් මුල් ගුරුවරයකුව නිදහස් මනසින් තමා රැදුනු වටපිටාව විචාලීය. නොක්ස් ස්වකීය මව් රට සංස්කෘතිය ශිෂ්ටයැයි සැම විටම සිත්හී තබා  ලාංකීය සංස්කෘතිය විචාලීය. ඩී.පී.වික්‍රමසිංහයන් තමන් අත්විදින සංස්කෘතියේ යටගියාව ජනශ්‍රැතියේ සුවද ඔස්සේ විචාලීය.රොබර්ට් නොක්ස්, එළිමහන් සිරකරුවකුව බණ්ඩාර කොස්වත්ත ග්‍රාමයේ සිට කළ සංචාරයේදී හේවාහැට දුටුවෙකි. ඔහු, හේවාහැට එන්නට ඇත්තේ වියළි කර්කශ කාලයක වන්නට ඇත. ඩී.පී.වික්‍රමසිංහයන් දීර්‍ඝ කාලයක් නේවාසිකව හේවාහැට දුටුවෙකි. මාරස්සන මයිලපිටිය ආදී විදුහලවල ගුරුවරයෙකි. ඔහු, හේවාහැට මහපොළොවෙහි වැපුරූ බිජුවට පැළවන්නට දහදිය හෙළන මිනිසුන්ගේ ධෛර්ය දුටුවෙකි. එබැවින් සියවස් හතරකට මත්තෙහි  හේවාහැට දුටු නොක්ස්ගේ වාර්තාවට වඩා අඩ සිය වසකට පෙර  ජනශ්‍රැතිය විනිවිද යමින් හේවාහැට ගැන ලියූ  වියතානන්ගේ වාර්තාව අපට සාධාරන සහ සංවේදියැයි හැගේ.

............................................................................................

අතීත හේවාහැට එගොඩතිහ සහ මෙගොඩතිහ යන දෙකොටසින් සැදුම් ලද්දේ විය. නූතන පරිපාලන පහසුව තකා එය ප්‍රාදේශිය ලේකම් කොට්ඨාශ කිහිපයකට වෙන්ව තිබේ. එදා මෙගොඩතිහට අයත්ව තිබූ වත්මනෙහි පාතහේවාහැට නමින් පරිපාලනමය වශයෙන් හදුන්වන වර්ග කිලෝ මීටර 71.4 ක මෙම ප්‍රාදේශිය ලේකම් කොට්ඨාශයේ අතීත උරුමයන් සහ දර්ශනීය ඉසව් සොයා ඔබ වෙනුවෙන් අප පියවර තබන්නෙමු.එතුළින් පාතහේවාහැට අතීත විභූතියද, මනස්කාන්ත පරිසරය හා සබැඳි ඇසිදිසි ඉසව් පිළිබද තොරතුරුද ඔබ හමුවට ගෙන ඒමට අප වෑයම් කරන්නෙමු.

පාතහේවාහැට

සැඟවුනු සුන්දරත්වය  

එළි දැක්වීම

අපගේ අරමුණයි.