02 - විහාර ගෙය
සගම විහාර ගෙය නව විහාරයකින් සහ පැරණි විහාරයකින් යුක්තවේ.
පැරණි විහාරගෙය අයත්වනුයේ කුමන කාල වකවානුවකටදැයි නිශ්චිතව දැක්වීම අපහසුය. ගම්පොල යුගයේ අවසාන කාලයේ හෝ මහනුවර යුගයේ ආරම්භක අවධියේ ඉදිවන්නට ඇතැයි සිතීමට හැකිය. එයට හේතු ලෙස අපට හැගෙන පරිදි මෙහි දැව විනාශ වී ඇති ආකාරය චිත්‍රවල ස්වරූපය ආදිය හේතු සාධක ලෙස දැක්විය හැකි ය. මහනුවර යුගයේ පුරා විද්‍යා ස්ථානයක් ලෙස සගම හදුන්වනවාට වඩා අතීතයක් එයට ඇත. නමුත් පැරණි විහාර ගෙය එහි ස්වරූපය තුළින්ම මහනුවර යුගයේ මුල් යුගයේ යැයි හැගේ.
පැරණි විහාර ගෙය.
විහාර ගෘහයේ සිවිලිම (වියන) මේවනවිට දැඩි ලෙස අබලන්ව පවතින අතර එබැවින් එහි වියන් චිත්‍රවලට පවා දැඩි ලෙස හානි වී පවතී.මෙහි ඇති චිත්‍ර කුමන කාලයකදී කවර චිත්‍ර පරම්පරාවක විසින් කළේදැයි නිවැරදි මුලාශ්‍රයක් සොයා ගැනීමට නැත. එනමුත් අපගේ පුද්ගලික හැගීම අනුව සගම චිත්‍ර පසු කාළීණ දෙගල්දොරුව වැනි දියුණු චිත්‍රකර්මවලට පදනම් වීදැයි සිතෙයි.
වියන් චිත්‍ර
පොළොන්නරු යුගයෙන් පසු ලාංකීය චිත්‍ර කලාව පිළිබදව නැවත නිශ්චිත තොරතුරු ලැබෙනුයේ මහනුවර යුගයේ ආරම්භයත් සමගයි. මහනුවර චිත්‍ර කර්මාන්තයේ කීර්ති ශ්‍රී රාජසිංහ යුගය තුළදී ඇතිවූ පුණර්ජීවණයේ දෙගල්දොරුව සුවිශේෂි ස්ථානයකි. එම සිතුවම් උදෙසා යම් ආභාෂයක් දෙවරගම්පල සිල්වත්තැන වැනි සිත්තරුන්ට සගම චිත්‍ර තුළින් ලැබුණිදැයි විටක අපට සිතෙයි.
සගම විහාරයේ චිත්‍ර
සගම චිත්‍ර ශිල්පියාගේ සිතුවම් අවම වර්ණ භාවිතයකින් (කහ, රතු, සුදු) සිදුකර ඇත. පසු කාලීන විහාර චිත්‍රයන් උදෙසා භාවිතා කරන අලුවන් කොළ, නිල් ආදී වර්ණ භාවිතා කර නැත. එමෙන්ම මෙම සිතුවම් මහනුවර යුගයේ වෙනත් විහාර කර්මාන්තයක නොමැති තරම් ප්‍රාථමික ශිල්පීය ලක්ෂණ පෙන්වයි. එමෙන්ම සමකාලීන (දෙගල්දොරුව, හිදගල, සූරියගොඩ) වැනි තැන් සමග සසදනවවිට දුර්වර්ණ බව නැතිනම් ක්ෂය වී යන ආකාරයද සුවිශේෂ අවධානයකට ගත යුතුවෙයි. එමෙන්ම මෙම චිත්‍ර තුළ නිරූපිත වෙස්සන්තර ජාතකය වැනි කතා අවස්ථාවන් දෙගල්දොරුව ඈ තැන්හී එක ලෙස භාවිතා කිරීමද යම් ආභාශයක් වී දැයි විමසීමට හේතු වේ.
උක්ත සගම චිත්‍ර තුළ ඇති “ඇලි ඇතා දන් දුන් වගයි”, “ඇලි ඇතා දන් ඉල්ළු වගයි” චිත්‍ර සහ මිනිස් ඉරියව් දෙගල්දොරුව චිත්‍ර හා සැසැදීමද සිදු කළ යුතුය. එහිදී අප ඉදිරිපත් කරන කරුණ පැහැදිලිවනු ඇත.
දෙගල්දොරුව විහාරයේ උක්ත අවස්ථාව පහත පරිදිය
දෙගල්දොරුව රජමහා විහාරස්ථානය මහනුවර ලේවැල්ල ආසන්නයේ පිහිටා ඇත. කුණ්ඩසාලය ප්‍රාදේශිය ලේකම් කොට්ඨාශයට අයත්ය.
